• Szklarska Poręba noclegi
  • wypoczynek w górach
  • noclegi, hotele w Szklarskiej
  • narty, trasy biegowe oraz nartostrady w Karkonoszach
  • Szklarska Poręba tu wypoczniesz
  • baza noclegowa


Z dziejów hutnictwa szkła w Szklarskiej Porębie

Szklarska Poręba - to dziś malownicza miejscowość położona w dolinie rzeki Kamiennej, na pograniczu Karkonoszy i Gór Izerskich. Przez stulecia był to niedostępny, lesisty teren górski, a surowy klimat nie sprzyjał mieszkańcom. Natomiast w tych okolicach były doskonałe warunki do rozwoju hutnictwa: w dużej obfitości źródlana woda, drewno i kwarc - czyli podstawowe surowce niezbędne do produkcji szkła.

W początkach XIV w. pojawiają się w Szklarskiej Porębie Dolnej ślady istnienia pierwszych hut szkła. Były to tak zwane huty wędrujące, które w miarę wypalenia drewna w najbliższej okolicy przenosiły się w górę Szklarskiego Potoku. Po raz pierwszy nazwa ta pojawia się w dokumencie z 7.08.1366 r. dotyczącym sprzedaży przez Sydila Molsteyna szklarzowi Kuncze "z dawna istniejącej huty szkła w Schribirshau" [Schreiberhau - tzn. Pisarski Wyrąb] ze wszystkimi do niej prawami. Dokument poświadczył książę świdnicko-jaworski Bolko II Mały i świadczy on o istnieniu w Szklarskiej Porębie huty szkła już przed datą jego wystawienia.

Dawni hutnicy skrzętnie strzegli tajemnic swojego fachu, gdyż wyroby ze szkła należały w średniowiecznej Europie do przedmiotów luksusowych. Działali, gromadząc się w niewielkie zespoły wytwórcze i zakładając swego rodzaju wspólnoty rzemieślnicze. Następnie budowali piece hutnicze, lokując je w odludnych miejscach, żeby nie zdradzać sekretów produkcji przed niepowołanymi. Po dokonaniu wytopu i podziale wykonanych przedmiotów, hutnicy rozchodzili się, aby sprzedawać swoje wyroby.

We wrocławskiej księdze walońskiej pochodzącej z 1456 r. przypuszczalnego autorstwa Antoniusa de Medici, znajduje się następujący fragment:

"Tak więc zapytaj w Jeleniej Górze o wieś, która się nazywa Piechowice, potem będzie Kopaniec. Idź w górę Drogą Górną, następnie w kierunku na Czarną Górę przez hutę szkła, tak dojdziesz do Białej Wody lub Białego Potoku, tutaj znajdziesz złota do wypłukania i ametystów ile tylko zapragniesz."

Przypuszczalnie chodzi o lokalizację huty w Szklarskiej Porębie Górnej w okolicach dzisiejszej Górki Hutniczej. Można było tutaj przed II wojną światową znaleźć resztki szkła pochodzące z huty datowanej na około 1450 r. Około 1575 r. znajdują się zapisy o istnieniu huty szkła nad Czeską Strugą (okolice dzisiejszego Muzeum Ziemi JUNA przy ul. Jeleniogórskiej), co świadczy o rozwoju hutnictwa szkła na tym terenie. W 1617 r. rodzina Preusslerów otwiera dużą hutę szkła na Białej Dolinie nad potokiem Bieleń, na miejscu obecnego Domu Wypoczynkowego "Zdrowie". W 1754 r. uruchomiono hutę szkła na Orlu, gdzie projektowano między innymi szkła barwione w masie czy szkło millefiori.

W 1842 r. dochodzi do otwarcia największej i najnowocześniejszej huty szkła w Szklarskiej Porębie "Józefina"- dziś "Julia". Jej dyrektorem został wybitny technolog hutniczy Franz Pohl. Huta wykonuje różne rodzaje szkła ołowiowego, szkło barwione w masie (rubinowe, alabastrowe, kobaltowe), lustra, szkła szlifowane i rytowane. Była to przez lata jedna z najlepszych hut na świecie. Wyroby szklane pochodzące ze Szklarskiej Poręby zasłynęły na świecie, szczególnie od londyńskiej światowej wystawy przemysłowej z 1851 r. Recenzent "Timesa" omawiający wystawę stwierdzał:

"Najlepsze i najbardziej interesujące szkła kolorowe z Niemiec to szkła hrabiego Schaffgotscha z Prus. Niektóre z wystawianych eksponatów huty Schaffgotscha są w tym rodzaju produkcji najdoskonalsze na całej wystawie. Cudne malowidła, bardziej miękkie i bardziej naturalne niż malowidła na porcelanie."

Zasłużoną sławę karkonoskiego szkła ugruntowały kolejne wystawy światowe w Paryżu w 1867 r. i w Wiedniu w 1873 r. W okresie secesji wyroby z huty "Józefina" zaczęły ulegać nowym prądom i podporządkowywać się założeniom artystycznym nowego stylu. Produkowane tutaj szkła wyróżniają się bogatą dekoracją malarską połączoną ze złoceniami, koloryt nabiera intensywności, stwarzając wyraziste tła dla stylizowanych malatur roślinnych. Po latach niemieckiego kryzysu gospodarczego lat dwudziestych głównym rodzajem produkcji stało się wysokiej jakości szkło kryształowe w stylistyce art deco. Powstały wówczas modne serwisy do napojów, zestawy kryształowe do deserów czy komplety do win i wódek. Pod względem poziomu artystycznego na specjalną uwagę zasługuje kunszt grawerski osiągnięty przez Wenzla i Edgara Benna. Ulubionymi motywami były grawerowane z wielką precyzją zwierzęta, ptaki, kwiaty i owoce, odznaczające się lekkim, precyzyjnym rysunkiem.

Po wyzwoleniu huta w Szklarskiej Porębie nie zaprzestała produkcji, a od 1956 r. funkcjonowała pod zmienioną nazwą jako Huta Szkła Kryształowego "Julia". W okresie powojennym w hucie tworzyli wybitni artyści - twórcy szkła : Henryk A. Tomaszewski, Jan Owsiewski, małżeństwo Reginy i Aleksandra Puchałów. Produkcja huty "Julia" została zatrzymana po prywatyzacji zakładu na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Dziś zabytkowa huta znajduje się w stanie dewastacji.

Wielowiekowe tradycje hutnictwa szkła w Szklarskiej Porębie podtrzymuje mistrz Henryk Łubkowski wykonując w "Leśnej Hucie" szkła barwione w masie, ręcznie formowane. Używa przy tym dawnych narzędzi i form kuglerskich, co przydaje produkowanym tutaj przedmiotom dodatkowego waloru rzemieślniczej perfekcji tej zanikającej dziś pod Szrenicą profesji, jaką od wieków było hutnictwo szkła.

tekst Przemysław Wiater

Copyright (c) InterPele wszelkie prawa zastrzeżone
polityka prywatności RODO

Szklarska Poręba